Winnaar Eurokaprijs 2009 voor beste wetenschappelijke boek voor het grote publiek

Over de natuurlijke oorsprong van onze moraal

Wat is goed en wat is kwaad? Dit boek is een lang antwoord op die vraag. Het verklaart moreel en immoreel gedrag als uitdrukkingsvormen van vijf morele systemen. Vier ervan berusten op intuïties of emoties (de hechtingsmoraal, de geweldmoraal, de reinigingsmoraal, de samenwerkingsmoraal) en slechts één is rationeel (de beginselenmoraal). Al die moralen zetten mensen aan om dingen te doen of te laten, maar op diverse gronden en op verschillende manieren. Gemeenschappelijk aan alle moraal is dat die onze individuele vrijheid begrenst ten voordele van het hogere belang.

Ik vertel in dit boek wat we weten over de oorsprong en de ontwikkeling van moraal. Hoe moraal veelal berust op biologische, automatische en emotionele processen. Neurowetenschappelijke bevindingen leveren overtuigend bewijs voor de diepe verankering van moraal in het menselijke lichaam. Zo heeft de ontdekking van spiegelneuronen duidelijk gemaakt dat empathie – volgens Schopenhauer de basis van alle moraal – een neurobiologisch gegeven is.

Dit boek gaat niet over de geest van de ethiek, maar over het vlees van de moraal. Het biedt een antwoord op wat de mens, waar ook ter wereld en tot welke cultuur hij ook behoort, bezit aan vermogens om met het conflict tussen eigenbelang en hoger belang af te rekenen. Het verschuift de focus van culturele diversiteit naar biologische gegevenheden.

Ik pleit ten slotte voor een ethiek die niet alleen rekening houdt met morele beginselen maar ook met de vier emotiemoralen. De ethiek van de toekomst zal een evenwicht moeten vinden tussen emotie en rede.

Dit boek werd uitgegeven door Nieuwezijds (2008) en is nog steeds verkrijgbaar.
Een Duitse vertaling van Het morele instinct verscheen bij Vandenhoeck & Ruprecht (2011)