Jan Verplaetse (1969) studeerde wijsbegeerte in Gent en promoveerde in 2002 met een proefschrift over wetenschappelijke pogingen om de moraal in onze hersenen te lokaliseren. Aan de Universiteit van Gent richtte hij met Johan Braeckman in 2004 The Moral Brain Research Unit op, een interdisciplinaire groep van Belgische en Nederlandse wetenschappers met een fascinatie voor de ontwikkeling en diversiteit van moreel en immoreel gedrag. Bijzondere interesse was er voor de biologische oorsprong en neurologische verankering van dat gedrag.

Hij is de auteur van Het morele brein (Garant, 2006), Het morele instinct: over de natuurlijke oorsprong van onze moraal (Nieuwezijds, 2008) en Localizing the moral sense: neuroscience and the search for the cerebral seat of morality, 1800-1930 (Springer, 2009). Met zijn medewerkers Sven Vanneste, Jelle De Schrijver, Delphine De Smet deed hij onderzoek naar het detecteren van valsspelers via gelaatsexpressies en het evolutionaire mechanisme van incestaversie. In 2006 organiseerde hij de internationale conferentie ‘Double Standards: towards an integration of evolutionary and neurological perspectives on human morality’ (Ghent, October, 20th and 21st 2006) en was hij gastcurator van de tentoonstelling ‘Voorbij Goed en Kwaad’ (i.s.m. Museum Dr Guislain, Gent, oktober 2006 tot April 2007). In 2009 publiceerde zijn onderzoeksgroep het overzichtswerk The moral brain: essays on the evolutionary and neuroscientific aspects of morality (Springer) dat later naar het Japans vertaald werd. Voor zijn Het morele instinct (2008) dat ook in het Duits beschikbaar is, ontving hij in 2009 de Eurekaprijs (NWO, Nederland).

In juli 2011 verscheen zijn Zonder vrije wil. Een filosofisch essay over verantwoordelijkheid (Amsterdam: Nieuwezijds) dat de shortlist haalde van de Nederlandse Socratesprijs voor het meest prikkelende filosofieboek. Rond dit boek met zijn erg provocatieve stelling gaf Verplaetse talloze lezingen in binnen- en buitenland en roerde hij zich in debatten voor een meer humane toekomst van het strafrecht. Samen met enkele Belgische magistraten, die zich tevens verzetten tegen de dominerende vergeldingsidee en het eenzijdig beklemtonen van schuld, verdienste en verantwoordelijkheid, organiseerde hij het symposium Schuld onder de Schedel (Gent, 31 mei 2013). Ook in harde tijden blijft Verplaetse overtuigd van het belang van een zachte boodschap met aandacht voor begrijpen in plaats van veroordelen.

In april 2016 verschijnt zijn nieuwste boek Bloedroes: over onmodern geluk (Amsterdam: Nieuwezijds). Het onderwerp, de stijl en zelfs de onderliggende thematiek verschillen grondig van zijn vorige werken. Centraal staat een beklijvende ervaring waarin bloed niet afschrikte maar opwond. De verrukking die bloed teweegbracht werd het startpunt van een vertelling en mijmering over de plaats van geluk en zingeving in de moderniteit.

Verplaetse is hoofddocent aan de faculteit Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Gent (zie onderwijs) waar hij moraalfilosofie en rechtsfilosofie doceert.